Pod pojęciem „bezpieczeństwo finansowe” rozumiemy stan, w którym niespodziewane wydarzenia i wydatki nie są w stanie zaburzyć naszej sytuacji materialnej. Mowa tu o możliwości spokojnego życia nawet przez wiele miesięcy, np. bez wypłaty. Co jest szczególnie pomocne przy budowaniu bezpieczeństwa finansowego i jak o nie dbać?

Badania SW Research z maja 2022 roku wskazują, że ok. 75% Polaków w wieku 18-35 lat ma pewne oszczędności. Najczęściej nie są to jednak kwoty wysokie, bo tylko 38% badanych ma więcej niż 10 tys. złotych [^1]. Sondaż wykonany przez UCE RESEARCH i SYNO Poland wykazał natomiast, że 18,7% ankietowanych w ogóle nie ma odłożonych pieniędzy, a aż 26,5% tej grupy stanowią osoby w wieku 56-80 lat [^2].

Dane te są bardzo dalekie od pojęcia bezpieczeństwa finansowego, które możemy porównać do sytuacji, w której utrata wpływów bądź nagły, duży wydatek, nie odbije się od razu negatywnie na naszym życiu. Co więc musimy zrobić, aby taki stan osiągnąć?

Czym jest pojęcie bezpieczeństwa finansowego?

Troska o bezpieczeństwo finansowe to zarządzanie budżetem w taki sposób, aby nie musieć obawiać się o nagłe kryzysy związane np. z utratą pracy. Wiąże się to z koniecznością prowadzenia działań zmierzających do zbierania oszczędności i budowaniu niezależności finansowej.

W bezpieczeństwie finansowym chodzi o to, żebyśmy mogli:

• przetrwać przynajmniej przez kilka miesięcy bez wypłaty,
• wydać w jednej chwili większą sumę, bez obaw o regularne zobowiązania.

Jednak to wszystko musi być możliwe bez korzystania z usług pośredników finansowych. Właśnie dlatego działania o charakterze stabilizacji finansowej przybierają różne formy. Ogólnie określić je możemy jako rozważne zarządzanie, planowanie i gospodarowanie majątkiem. Prowadzić ma ono do zgromadzenia niezbędnego zabezpieczenia.

W skrócie bezpieczeństwo finansowe to forma „finansowego planu awaryjnego”, który jest uruchamiany w przypadku wystąpienia zdarzeń negatywnych dla naszych finansów. Za całkowite bezpieczeństwo uznaje się sytuację, w której oszczędności pozwalają nam na „normalne” życie przez 6-12 miesięcy.

Jakie są czynniki bezpieczeństwa finansowego?

Bezpieczeństwo finansowe nie musi dotyczyć tylko nas. To szerokie pojęcie, związane także z państwem. W tym zakresie definiowane jest jako wszelkie procesy, których celem jest m.in. ochrona interesów oraz gwarancja stabilności finansowej uczestników rynku. W związku z tym podejmowanych jest wiele działań stabilizacyjnych o charakterze wewnętrznym oraz zewnętrznym.

Czynniki wewnętrzne bezpieczeństwa finansowego zakładają bezpieczeństwo:

• transakcji finansowych,
• instytucji finansowych,
• klienta rynku finansowego,
• segmentów rynku finansowego.

Czynniki zewnętrzne bezpieczeństwa finansowego to:

• banki centralne,
• systemy gwarantowania depozytów,
• instytucje nadzoru finansowego,
• rządy.

W zakresie finansów osobistych kwestia ta wygląda inaczej. Zarządzając własnym budżetem, nie prowadzimy do równowagi między wydatkami i zarobkami. Raczej powinniśmy dążyć do gromadzenia i pomnażania majątku.

Jak zadbać o bezpieczeństwo finansowe?

Na bezpieczeństwo finansowe składa się wiele elementów. Gromadzenie oszczędności nie opiera się wyłącznie na comiesięcznym odkładaniu środków. Mowa tu bowiem o szeregu czynności, dzięki którym:

• pomnażamy swój majątek,
• rozsądnie wydajemy pieniądze,
• odkładamy satysfakcjonujące kwoty.

Aby wszystkie trzy warunki zostały spełnione, musimy świadomie zarządzać majątkiem. Możemy wymienić 8 punktów, które mają bezpośredni związek z dbaniem o bezpieczeństwo finansowe.

Rozważne zarządzanie budżetem

Do bezpieczeństwa finansowego prowadzi przede wszystkim rozważne korzystanie z posiadanych pieniędzy. Unikajmy nieprzemyślanych zakupów i spontanicznych wydatków. Warto każdy miesiąc szczegółowo analizować i wyciągać wnioski, np. unikając powtarzania szkodliwych praktyk i stosując te sprzyjające oszczędzaniu.

Trzymanie wszystkich rachunków w jednym miejscu

Dobrą praktyką, sprzyjającą bezpieczeństwu finansowemu, jest trzymanie wszystkich rachunków w jednym miejscu. Dzięki temu zapanujemy nad naszymi kontami bankowymi, oszczędnościowymi czy spłatami kredytów oraz pożyczek. Będziemy mieli błyskawiczny dostęp do realizowanych płatności oraz księgowanych wpłat.

Warto skorzystać z rozwiązania oferowanego np. przez serwis Kontomierz.pl. Jest on w stanie podsumowywać nasze transakcje i tworzyć przejrzyste zestawienia. W ten sposób będziemy śledzić wszystko, co dzieje się na naszych kontach. Szybko zauważymy też, ile pieniędzy wydajemy, a jakie są nasze łączne wpływy. To pozwoli na sprawniejsze zarządzanie budżetem i spojrzenie na niego całościowo.

Kategoryzacja wydatków

Dobre programy do zarządzania finansami umożliwiają dzielenie wydatków na kategorie. Ten sposób pozwala szybko zorientować się, na co wydajemy najwięcej pieniędzy. Przeglądając dany segment, możemy rozważyć, czy da się coś zrobić, aby generować w niego mniej środków. Pomocne bywa też ograniczenie zakupu produktów z danej grupy do odgórnie ustalonej kwoty. W ten sposób nie będziemy tracić na nie niepotrzebnie gotówki, co przyniesie nam oszczędności.

Rozsądne planowanie wydatków

W trosce o bezpieczeństwo finansowe, istotne są nie tylko już zrealizowane transakcje, ale też skrupulatne planowanie przyszłych zakupów. Na podstawie analizy kategorii z poprzedniego punktu, możemy oszacować, ile wydamy w kolejnym miesiącu. Uwzględnimy też dodatkowe opłaty, jeśli takie przewidujemy.

To pozwoli nam na nałożenie pewnych ograniczeń na część segmentów. Zaoszczędzone w ten sposób pieniądze przeznaczymy natomiast na rzeczy ważniejsze. Dzięki temu nasz budżet stanie się bardziej elastyczny.

Czuwanie nad płatnościami

Serwisy skupiające finanse w jednym miejscu pozwalają na bezustanne czuwanie nad płatnościami. Mowa tu zarówno o tych już wykonanych, jak i takich, do robienia których regularnie jesteśmy zobowiązani. Pilnujmy, by opłacać zaraz po wypłacie:

• czynsz lub wynajem,
• rachunki,
• kredyty i pożyczki.

Po uregulowaniu tych płatności wiemy, jakimi kwotami możemy zarządzać przez resztę miesiąca.

Korzystanie ze wsparcia zaufanych banków i firm z sektora finansowego

Bezpieczeństwo finansowe to także korzystanie wyłącznie z usług wiarygodnych instytucji. Zawsze szukajmy pomocy w rzetelnych firmach. Zarządzając budżetem, ufajmy aplikacjom i programom cieszącym się dobrymi opiniami.

Chcąc zaciągnąć pożyczkę czy wziąć kredyt, nie decydujmy się na pierwszą ofertę z brzegu. Porównajmy propozycje dostępne na rynku, a następnie zdecydujmy się na tę, której warunki rzeczywiście są dla nas najlepsze.

Zadbanie o ubezpieczenie i polisy

Część nieprzewidywalnych wydarzeń da się objąć dodatkową ochroną. Mowa tu o różnego rodzaju polisach oraz ubezpieczeniach, które są wypłacane w sytuacjach awaryjnych nam lub naszym bliskim. Takie rozwiązania potrafią przynieść ulgę, choć trzeba je regularnie opłacać. Zwykle jednak ich miesięczny koszt nie jest zbyt wysoki, warto więc rozważyć uwzględnienie go w planie domowego budżetu.

Stworzenie poduszki finansowej

Wszystkie wyżej opisane działania prowadzą do głównego narzędzia gwarantującego bezpieczeństwo finansowe – poduszki finansowej. Za tym określeniem kryje się zapas pieniędzy odłożonych na czarną godzinę. To środki przeznaczone na niespodziewane wydatki, po które sięgać powinniśmy w ostateczności. Nie zbieramy ich, by np. kupić sobie coś, bez czego da się spokojnie żyć. Są zabezpieczeniem, z którego możemy skorzystać dopiero w chwili, gdy naprawdę znajdziemy się w sytuacji bez wyjścia.

Zagrożenia finansowe, które trzeba brać pod uwagę

Bezpieczeństwo finansowe sprawia, że nie tracimy stabilności finansowej w obliczu zdarzeń szczególnie trudnych i nieprzewidywalnych. Zależnie od naszej sytuacji, może być to np.:

• utrata pracy – nagły, całkowity brak dochodów. Wpływy z pensji możemy zastąpić racjonalnym, regularnym wybieraniem pieniędzy z finansowej poduszki bezpieczeństwa;
• nagła, poważna choroba (nasza lub członka rodziny) – oszczędności możemy wydać na pokrycie bieżących kosztów, opłatę leczenia, pobytu w szpitalu czy zakupu lekarstw;
• śmierć (nasza lub członka rodziny) – dodatkowe koszty związane np. z pogrzebem, a także nagły brak dochodu, które mogą zostać uregulowane z poduszki bezpieczeństwa;
• czarny łabędź – zmniejszenie majątku na skutek nieprzewidywalnych wydarzeń, które miały wpływ na świat i gospodarkę, np. pandemia COVID-19, kryzys na giełdzie itp. Zapasowe środki pozwalają na zminimalizowanie strat i zapewniają spokój w sytuacji krytycznej;
• awaria niezbędnego sprzętu – nieplanowany wydatek, który musi zostać błyskawicznie uregulowany, np. naprawa laptopa czy auta umożliwiającego dojazdy do pracy.

Kto dba o bezpieczeństwo finansowe konsumentów?

O bezpieczeństwo finansowe konsumentów dba szereg instytucji państwowych i nie tylko. Do najważniejszych zaliczane są:

• Komisja Nadzoru Finansowego – jej zadaniem jest nadzorowanie rynku ubezpieczeniowego, sektora bankowego, emerytalnego oraz wszelkich instytucji płatniczych;
• Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów – UOKiK dba zarówno o bezpieczeństwo klientów, jak i przedsiębiorców. Zwalcza antykonkurencyjne praktyki, czuwa nad prawidłowym funkcjonowaniem rynku, a za pośrednictwem Miejskich Rzeczników Konsumentów działa w prawach umów między przedsiębiorcami i klientami;
• Rzecznik Finansowy – to urząd, którego zadaniem jest ochrona klientów podmiotów rynku finansowego. Dotyczy to zarówno poradnictwa, jak i interwencji, postępowań polubownych czy sądowych;
• Bankowy Fundusz Gwarancyjny – instytucja dbająca o to, by polski system finansowy pozostawał stabilny. Zapewnia bezpieczeństwo pieniądzom przechowywanym na rachunkach bankowych.

Czy Polska jest krajem bezpiecznym finansowo?

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, bo wpływa na nią bardzo wiele dynamicznie zmieniających się czynników. Przede wszystkim zwróćmy w tym miejscu uwagę na postępującą inflację, która od lutego 2022 roku niepokoi nas swoją wysokością.

Zgodnie z danymi przedstawianymi przez rząd, w ostatnich miesiącach wynosiła:

• luty 2023: 18,4%,
• marzec 2023 : 16,1%,
• kwiecień 2023: 12,2%,
• maj 2023: 12,1%,

Optymistycznie nie wygląda także wzrost zadłużenia Skarbu Państwa, odnotowany na koniec lipca 2022 roku. Mowa tu o 1.192.004,6 mln zł, co jest wzrostem o 4,7% w porównaniu z końcem 2021 roku [^3].

Dość pozytywny jest natomiast stabilny w ostatnich latach rating Polski, czyli ocena wiarygodności kredytowej naszego kraju [^4]. Oceniają go trzy główne agencje ratingowe, tj.:

• S&P,
• Fitch,
• Moody’s.

Powody do obaw z kolei mają polscy przedsiębiorcy. W I kwartale 2022 roku wpłynęło aż o 42% więcej wniosków o zamknięcie JDG niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. O 46% zwiększyła się z kolei liczba próśb o zawieszenie działalności. Wielu ekspertów winą za taki stan rzeczy obarcza m.in. Polski Ład [^5]. Biorąc to wszystko pod uwagę, nasuwają się spostrzeżenia, że nasz kraj jest uznawany za dość bezpieczny finansowo. Mimo to jednak warto aktywnie gromadzić środki, tworząc własną, finansową poduszkę bezpieczeństwa.

Źródła:

[^1]: https://mycompanypolska.pl/artykul/oszczednosci-w-polsce-czyli-jak-to-robia-polacy-raport/9788

[^2]: https://www.infor.pl/prawo/prawa-konsumenta/nowosci/5434735,Jakie-sa-oszczednosci-Polakow-w-gotowce-badanie.html

[^3]: https://www.gov.pl/web/finanse/zadluzenie-skarbu-panstwa

[^4]: https://www.gov.pl/web/finanse/rating

[^5]: https://www.pit.pl/aktualnosci/w-i-kwartale-2022-r-zamknieto-o-prawie-42-proc-wiecej-firm-niz-rok-temu-1006920